INNOWACJA PEDAGOGICZNA

programowo-metodyczna

Narzędzia TOC w służbie dzieci

Autorzy:

mgr Irena Bagan

mgr Anna Rutkowska

Nazwa szkoły: Szkoła Podstawowa w Lelkowie

Autorzy: mgr Irena Bagan, mgr Anna Rutkowska

Temat: „Narzędzia TOC w służbie dzieci”

Przedmiot: edukacja wczesnoszkolna

Rodzaj innowacji: programowo-metodyczna

Data wprowadzenia: II semestr roku szkolnego 2017/2018

Data zakończenia: 30.05.2019 r.

Zakres innowacji:

Adresatami innowacji są uczniowie klasy I i II Szkoły Podstawowej w Lelkowie. Zajęcia innowacyjne odbywać się będą w ramach zajęć obowiązkowych, jako element innowacyjny realizujący treści podstawy programowej.

Metody pracy:

Podstawową metodą TOC są trzy formy w postaci trzech prostych narzędzi graficznych: gałęzi logicznej, chmurki i drzewka ambitnego celu.

Metody eksponujące:

• pokaz łączony z przeżyciem,
• sztuka teatralna,

Metody praktyczne:

• pokaz z instruktażem,
• ćwiczenia

Metody problemowe:

• aktywizujące: gry  i zabawy dydaktyczne, dyskusja dydaktyczna.

Formy pracy:

• indywidualna,
• grupowa,
• zbiorowa

Motywacja wprowadzenia innowacji:

Innowacja „Narzędzia TOC w służbie dzieci” jest naszą odpowiedzią na   potrzeby uczniów wynikające z rozwijającego się świata technologii informacyjnej. Dziś nauczyciel nie ma szkolić i wymagać zapamiętywania regułek tylko uczyć myślenia, pokazywać drogę. Zależy nam na tym, aby dzieci same dochodziły do wniosków czy coś jest dobre, czy złe. Pracując narzędziami TOC stworzymy uczniom możliwość samodzielnego rozwiązywania napotykanych problemów w ich codziennym życiu.

Podejmowane przez nas działania stanowią również wyjście naprzeciw wymogom edukacyjnym zawartym w aktualnej podstawie programowej dla I etapu edukacyjnego. Poprzez korzystanie z tych narzędzi chcemy dążyć do aktywnej edukacji prowokującej uczniów do kreatywności i zaradności.

Stosując TOC rozwijamy:

• myślenie logiczne,
• określania i wyrażania własnych potrzeb,
• rozwiązywania konfliktów,
• jasnego komunikowania się z innymi,
• wytrwałego dążenia do celu,
• przewidywania konsekwencji zdarzeń związanych z podjętymi decyzjami,
• planowania, realizowania celów.

1. Wstęp

Podczas pierwszego  etapu edukacyjnego  następuje  kształtowanie wszechstronnego rozwoju dziecka. W tym czasie małemu dziecku  towarzyszy niezwykle szybkie tempo pracy. Każdego dnia zdobywa nowe wiadomości oparte na nowych treściach. Chcąc sprostać stawianym przed nimi wymaganiom edukacyjnym należy stosować takie formy, metody i narzędzia, które umożliwią przyswajanie nowych treści. Z tego względu należy dążyć do skutecznego sposobu nauczenia samodzielnego myślenia. Dlatego też potrzebne są proste, konkretne i praktyczne narzędzia, które zaspokoją potrzeby ucznia w wieku wczesnoszkolnym, a jednocześnie uwzględnią istnienie pewnych ograniczeń. 

Autorki niniejszej innowacji w czasie kursu doskonalącego „TOC – narzędzia do wyposażania dzieci w samodzielność i odpowiedzialność” przekonały się , że istnieją takie narzędzia pracy, które nie pozwalają na nudę, a osobiste zaangażowanie dzieci sprawia, że dostarczają mózgowi bodźców zapobiegających naturalnemu zmęczeniu.

Pracując z narzędziami TOC na zajęciach  stawiamy hipotezy, weryfikujemy je, przeprowadzamy doświadczenia, dzięki temu każdy uczeń może napisać, powiedzieć lub narysować to, co chce, to co w danej chwili uważa za słuszne. Nikt nie jest krytykowany, ani oceniany za swoje myślenie. Pomimo różnego tempa pracy, zdolności i umiejętności,  narzędzia zdecydowanie ułatwiają odnalezienie się w grupie mieszanej, ponieważ dają możliwość indywidualizacji pracy.

Do realizacji innowacji  posłużą nam odpowiednio skomponowane narzędzia myślowe. Ich prosta graficzna forma umożliwia szerokie wykorzystanie, a stosowanie tych narzędzi rozwija inteligencję emocjonalną, prowadzi do budowania komunikacji społecznej oraz lepszego rozumienia otaczającej rzeczywistości. 

„Kuferek Tajemnic”, który zastosujemy gwarantuje rozwój kluczowych  umiejętności. Dzieci, w swoim spokojnym tempie i poprzez zabawę, uczą się budowania i stosowania Gałęzi Logicznej, Chmurki oraz Drzewka Ambitnego Celu. Poprzez wiele fantastycznych aktywności pomagają bohaterom omawianych opowiadań rozwiązać ich codzienne problemy, wyzwania. Są to zagadnienia z życia każdego małego dziecka – dzięki temu wszystkie dzieci bardzo szybko angażują się i identyfikują z głównym bohaterem.

II Cele innowacji

Cel główny

Rozwijanie umiejętności zawartych w podstawie programowej edukacji wczesnoszkolnej dotyczących kształtowania właściwych postaw społecznych oraz rozwijania zdolności poznawczych.

Cele szczegółowe

Cele szczegółowe będą realizowane poprzez wykorzystanie narzędzi: gałęzi logicznej, chmurki i drzewka ambitnego celu.

Gałązka logiczna:

• kształtowanie logicznego myślenia,
• rozpoznawanie związków przyczynowo – skutkowych,
• rozwijanie umiejętności przewidywania konsekwencji,
• doskonalenie kompetencji językowych i komunikacyjnych, w tym także mowy dialogowej i wypowiedzi zdaniowej,
• ustalanie przebiegu i planu wydarzeń,
• obrazowanie omawianych zdarzeń,
• stosowanie oryginalnych własnych propozycji uczniów w rozwiązywaniu problemów,
• wzbogacanie słownictwa dziecka

Chmurka:

• nabywanie umiejętności analizowania i rozwiązywania problemów i konfliktów,
• budowanie poczucia własnej wartości i poczucia sprawstwa,
• rozwijanie empatii poprzez zapobieganie powierzchownemu pozornemu zażegnaniu konfliktów,
• doprowadzanie do sytuacji, w której każda ze stron odczuwa rozwiązanie jako satysfakcjonujące

Drzewko ambitnego celu:

• rozwijanie umiejętności wyznaczania, planowania i osiągania celów,
• rozwijanie umiejętności myślenia analitycznego i krytycznego oraz analizowania,
• wdrażanie do dobrej organizacji pracy

 III Tematyka zajęć

Narzędzia TOC to profesjonalne narzędzia myślowe, które umożliwiają stosowanie umiejętności krytycznego myślenia i przyswajanie nowych treści. Chmurka, Gałąź logiczna i Drzewko ambitnego celu, to narzędzia graficzne wyposażające dzieci w umiejętności życiowe oraz dające możliwość przejmowania na siebie odpowiedzialności za własne myślenie i naukę.

Gałązka logiczna to narzędzie, które wspiera proces uczenia się dziecka. Rozwija umiejętność logicznego myślenia, poprzez tworzenie, a także rozumienie związków i zależności przyczynowo – skutkowych (jeżeli …, to…) oraz przewidywanie skutków.                                           Graficzna postać gałązki logicznej  przypomina historyjkę obrazkową ułożoną w pionie – kierunek od dołu do góry. Stosowanie gałązki logicznej pomaga w zapamiętaniu treści oraz selekcji istotnych informacji. Dzięki temu  narzędziu nauczyciel może „zobaczyć” myślenie każdego dziecka, a schemat graficzny dyscyplinuje dziecko w koncentrowaniu się na istotnych szczegółach.  Praca z wykorzystaniem gałązki logicznej szczególnie przydatna jest przy ustalaniu kolejności wydarzeń (obrazków), a także w odkrywaniu zależności pomiędzy kolejnymi wydarzeniami. Istotne zatem jest, aby dziecko nauczyło się dostrzegać różnice i zależności pomiędzy poszczególnymi elementami gałązki oraz potrafiło uzasadnić swoje opinie i spostrzeżenia.

Chmurka jestem narzędziem, które służy do analizy konfliktów. Jej graficzna postać nawiązuje do znanych dzieciom zjawisk przyrodniczych. Granatowy kolor chmur (burzowy) - obrazuje konflikt/żądania, jaśniejszy (niebieski) - prawdziwe potrzeby stron konfliktu, błękitny - wspólny cel, a pojawiające się słońce rozwiązań - pokazuje różne możliwości zaspokojenia potrzeb. Przedstawienie konfliktu w sposób graficzny powala zobrazować myślenie tj. odróżnić żądania o potrzeb, ustalić wspólny cel i znaleźć rozwiązania satysfakcjonujące obie strony konfliktu. Chmurka, podobnie jak gałązka logiczna, uczy nowych, lepszych rozwiązań i wzorców na przyszłość.

Drzewko ambitnego celu – to nauka planowania, określania własnych celów i odpowiedzialności za podejmowanie decyzji. Aby je osiągnąć musimy przeanalizować wszystkie przeszkody zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Kolejnym etapem jest formułowanie celów pośrednich, które pozwolą na przezwyciężenie napotykanych trudności. Często, by je pokonać potrzebujemy więcej niż jednej propozycji. Stawianie sobie celów oraz planowanie jest umiejętnością przydatną przez całe życie, w każdym wieku. Dlatego też w okresie wczesnoszkolnym należy rozwijać myślenie przyczynowo – skutkowe i wspólnie z dorosłymi określać cel planować i podjąć działania np. przygotować uroczystość z okazji Dnia Matki (laurki, prezenty, wierszyki, samodzielnie wykonane ciasteczka itp…).

Plan realizacji działań innowacji w oparciu o przewodnik „Kuferek Tajemnic”

Zagadnienia zostały opracowane w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego i będą realizowane  na podstawie cyklu opowiadań autorstwa Anny Romanowskiej zawartym w „Kuferku Tajemnic”. Podczas omawiania opowiadań, dzieci będą szukały różnych rozwiązań do trudnych sytuacji, które przygotują je do radzenia sobie  z własnymi problemami i wyposażą w wiedzę oraz umiejętności jakie będą mogły zastosować w swoim życiu. Historyjki dotyczą sytuacji bliskich dzieciom i doświadczanych podobnych emocji. Dziecko, słuchając ich identyfikuje się z bohaterami i sytuacją, nie czuje się zagrożone, oceniane czy ośmieszane.

1. Zapoznanie z Julką – sesja wstępna.
2. Opowiadanie „Lupa” – sesja I i II - Gałązka logiczna
3. Opowiadanie „Lupa” – sesja I i II – Chmurka
4. Opowiadanie „Lupa” – sesja I i II – Drzewko ambitnego celu
5. Opowiadanie „Rysunek” – sesja I i II – Gałązka logiczna
6. Opowiadanie „Rysunek ” – sesja I i II – Chmurka
7. Opowiadanie „Rysunek ” – sesja I i II – Drzewko ambitnego celu
8. Opowiadanie „Guzik ” – sesja I i II – Gałązka logiczna
9. Opowiadanie „Guzik ” – sesja I i II – Chmurka
10. Opowiadanie „Guzik ” – sesja I i II – Drzewko ambitnego celu
11.  Opowiadanie „Karta ” – sesja I i II – Gałązka logiczna
12. Opowiadanie „Karta ” – sesja I i II – Chmurka
13. Opowiadanie „Karta ” – sesja I i II – Drzewko ambitnego celu
14.  Opowiadanie „Szkiełko ” – sesja I i II – Gałązka logiczna
15. Opowiadanie „Szkiełko ” – sesja I i II – Chmurka
16. Opowiadanie „Szkiełko ” – sesja I i II – Drzewko ambitnego celu
17. Realizacja treści programowych narzędziami TOC np. omawianie lektur, wierszy, opowiadań oraz zagadnień przyrodniczych i społecznych.

IV Przewidywane efekty

• Podniesienie jakości pracy szkoły poprzez rozwijanie wyższych umiejętności złożonych procesów myślowych dających w przyszłości możliwość osiągania wyższych standardów i kryteriów szkolnych.
• Wspomaganie procesu nauczania i uczenia się.
• Zwiększenie aktywnego i świadomego udziału dziecka w procesie uczenia się.
• Aktywizowanie nowatorskich i twórczych postaw wśród nauczycieli.
•  Podniesienie wyników edukacyjnych uczniów - indywidualizacja nauczania.

V Ewaluacja

• Systematycznie prowadzona obserwacja przyrostu umiejętności polonistycznych, społecznych i przyrodniczych.
• Prowadzenie zajęć otwartych w obecności dyrektora szkoły, nauczycieli i rodziców.

W celu uzyskania informacji zwrotnej będą przeprowadzone:

• rozmowy indywidualne i grupowe z uczniami,
•  rozmowy z rodzicami.

Rezultaty wdrożonej innowacji zostaną zawarte w sprawozdaniu i przedstawione na radzie pedagogicznej w czerwcu 2019 r.